Xạ hình toàn thân với I-131 là một xét nghiệm có giá trị để phát hiện nhu mô giáp còn lại sau phẫu thuật, các ổ di căn ung thư và cũng là một chỉ số để xác định liều điều trị cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa
1. Nguyên lý:
Xạ hình toàn thân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa dựa trên khả năng bắt i-ốt với nồng độ cao và giữ lâu trong tuyến (sự phân bố chất phóng xạ trong tuyến) sau khi đưa vào cơ thể một lượng i-ốt phóng xạ. Ngoài ra TcO4 cũng được dùng để ghi hình như i-ốt; nhưng ion này không được hữu cơ hoá mà chỉ giữ lại trong tuyến một thời gian ngắn, do đó phải ghi hình sớm hơn.
2. Dược chất phóng xạ:
+ I-123 là tốt nhất trong ghi hình chẩn đoán. I-123 phát tia gamma đơn thuần, năng lượng 160 keV, T1/2: 13 giờ. Liều hấp thụ ở tuyến giáp rất bé, chỉ bằng khoảng 1% so với dùng I-131. I-123 nhiều ưu điểm nhưng thời gian bán thải ngắn và giá thành cao nên chưa được sử dụng ở Việt Nam.
+ I-131 được dùng nhiều vì thuận tiện và giá thành tương đối rẻ, phát tia gamma (364 keV) và tia beta (0,601 MeV), T1/2 = 8 ngày.
Dược chất phóng xạ I-131
+ Tc-99m phát tia gamma đơn thuần (140 keV), T1/2: 6 giờ. Không hữu cơ hoá được như i-ốt, nhưng Tc-99m thâm nhập được vào nhân trong những phút đầu, vì vậy một số nhân lạnh với i-ốt thì có thể là nhân nóng hoặc nhân ấm với Tc-99m. Tc-99m chỉ có vai trò đánh giá trên các bệnh nhân có nhân tuyến giáp chưa được phẫu thuật mà không có vai trò ở những bệnh nhân ung thư tuyến giáp đã phẫu thuật và điều trị I-131
3. Chỉ định, mục đích, yêu cầu chụp xạ hình:
- Xạ hình với bệnh nhân ung thư tuyến giáp đã phẫu thuật nên được làm bằng i-ốt phóng xạ vì có độ đặc hiệu cao, hạn chế dùng Technitium vì không đặc hiệu. Đặc biệt, khi bệnh nhân đã uống dược chất phóng xạ, khi chụp xạ hình chẩn đoán đánh giá hiệu quả điều trị thì nhất thiết phải dùng I- ốt phóng xạ, đảm bảo độ chính xác.
- Xạ hình tuyến giáp với I-131 trước điều trị là một xét nghiệm có giá trị để phát hiện nhu mô giáp còn lại sau phẫu thuật, các ổ di căn ung thư và cũng là một chỉ số để xác định liều điều trị cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp (UTTG) thể biệt hóa. Xạ hình với I-131 nên tiến hành 4-6 tuần sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp khi bệnh nhân đã ở tình trạng nhược giáp với TSH phải đạt từ 30 mUI/ml trở lên.
- Xạ hình toàn thân với I-131 sau đợt điều trị (liều điều trị) nhằm mục đích phát hiện tổn thương tái phát, di căn, đồng thời biết được nhu mô giáp có bắt xạ hay không? giúp đánh giá hiệu quả hủy mô giáp các đợt điều trị tiếp theo. Người ta cũng nhận thấy một tỷ lệ bệnh nhân có xạ hình toàn thân với I-131 chẩn đoán trước điều trị (với liều 2-3 mCi) cho kết âm tính nhưng xạ hình sau uống liều điều trị cho kết quả dương tính. Như vậy xạ hình với liều cao (liều điều trị) đã phát hiện thêm tổn thương tái phát hoặc di căn so với liều chẩn đoán. Đây cũng là một trong những lý do làm tăng tỷ lệ không phù hợp giữa kết quả xạ hình toàn thân với Tg và antiTg trong theo dõi bệnh nhân sau điều trị.
- Xạ hình toàn thân với I-131 sau 6 tháng điều trị hủy mô giáp nhằm mục đích đánh giá kết quả điều trị hủy mô giáp bằng I-131. Trước khi xạ hình bệnh nhân cần ngưng sử dụng thyroxin trong khoảng >20 ngày để nồng độ TSH ≥30 mU/l sẽ tăng độ nhạy của phương pháp. Nhiều nghiên cứu cho thấy những trường hợp bệnh nhân không dừng uống thyroxin đủ thời gian cần thiết, nồng độ TSH thấp sẽ không đủ để kích thích các tổ chức ung thư bắt I-131 có thể cho kết quả xạ hình âm tính giả.
4. Một số hình ảnh minh họa:
Dưới đây là một số hình ảnh xạ hình toàn thân bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa bằng máy SPECT với I-131. Kỹ thuật xạ hình được thực hiện tại Viện Y học Phóng xạ và U bướu Quân đội.
Máy xạ hình SPECT 2 đầu thu hiện đại
Xạ hình toàn thân với I-131 của bệnh nhân nữ, 45 tuổi, ung thư tuyến giáp thể nhú sau điều trị hủy mô giáp bằng I-131 liều 100 mCi: không thấy hình ảnh tập trung I-131 bất thường tại vùng cổ và các vị trí trên cơ thể (xạ hình âm tính)
Xạ hình toàn thân với I-131 của bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa di căn phổi sau điều trị hủy mô giáp.- Hình bên trái: Hình ảnh di căn phổi dạng khối (mũi tên)- Hình bên phải: Hình ảnh di căn phổi dạng lan tỏa (mũi tên)
Bệnh nhân nữ, 46 tuổi, ung thư tuyến giáp thể nhú sau điều trị I-131 6 tháng:- Xạ hình toàn thân với I-131 (hình A): tổn thương tái phát tại giường tuyến giáp (mũi tên xanh), di căn xương cột sống, di căn xương chậu trái (mũi tên đỏ).- Xạ hình xương (hình B): di căn xương cột sống, xương chậu trái dạng khuyết xương (mũi tên) tương ứng với các vị trí tập trung I-131 bất thường trên xạ hình toàn thân với I-131
Bản quyền thuộc về ungthutuyengiap.org. Vui lòng trích dẫn nguồn khi sử dụng! Trân trọng cảm ơn!
