Hiện nay có khá nhiều phương pháp được áp dụng trong điều trị bệnh tuyến giáp như: phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, sử dụng thuốc đặc trị,… trong đó phương pháp sử dụng I-ốt phóng xạ (I-131) được coi là phương pháp phổ biến và hiện đại bậc nhất. Điều trị bệnh tuyến giáp bằng I-131 là gì, hiệu quả thế nào, có để lại biến chứng không? Viện Y học phóng xạ và U bướu Quân đội xin được giải đáp các thắc mắc như sau:
1. I-ốt phóng xạ là gì?
I-ốt là một vi chất có hàm lượng cao trong muối, là nguyên liệu để tổng hợp nên hormone tuyến giáp. Người bị thiếu I-ốt sẽ rất dễ mắc các bệnh liên quan đến tuyến giáp, đặc biệt là bướu cổ. Từ vi chất I-ốt bình thường được cơ thể dung nạp vào hàng ngày thông qua con đường ăn uống, khoa học đã nghiên cứu và sử dụng máy gia tốc để biến I-ốt thành các tia phóng xạ.
Trong y khoa sử dụng 2 loại tia phóng xạ I-ốt là: tia I-123 vô hại với tế bào, thường được sử dụng trong chẩn đoán bệnh và tia I-131 có sức mạnh phá hủy tế bào, được sử dụng trong chẩn đoán và điều trị bệnh tuyến giáp. Sử dụng tia phóng xạ I-131 khá an toàn với người bệnh, được áp dụng nhiều trong điều trị bệnh tuyến giáp, đòi hỏi chuyên môn và kỹ thuật cao khi sử dụng.
Hộp đựng I ốt phóng xạ I-131
2. I-ốt phóng xạ sử dụng trong xạ hình tuyến giáp
Xạ hình tuyến giáp hay còn gọi là ghi hình tuyến giáp là một phương pháp để chẩn đoán bệnh tuyến giáp. Phương pháp này dựa trên khả năng bắt I-ốt nồng độ cao, thời gian giữ lâu trong tuyến giáp sau khi I-ốt phóng xạ vào cơ thể. Người bệnh sẽ được cho uống I-131. Dần dần I-ốt phóng xạ sẽ tập trung vào tuyến giáp làm hiện hình tuyến giáp, được phát hiện qua một đầu ghi được đưa vào cơ thể. Các bác sĩ sẽ dựa vào khả năng I-ốt tập trung nhiều hay ít ở tuyến giáp để xác định tuyến giáp hoạt động mạnh hay yếu.
3. I-ốt phóng xạ được sử dụng rộng rãi trong điều trị bệnh tuyến giáp
Loại I-ốt phóng xạ được sử dụng trong chẩn đoán và điều trị bệnh tuyến giáp là I-131. Phương pháp này được áp dụng trong điều trị các bệnh như: ung thư tuyến giáp, cường giáp, suy giáp, bướu tuyến giáp, nhân giáp,…
Với bệnh cường giáp, bệnh nhân được chỉ định sử dụng I-131 như một phương pháp bắt buộc. Trong trường hợp này, I-131 có tác dụng diệt bớt các mô tuyến giáp hoạt động quá mạnh, dẫn đến sản sinh quá nhiều hormone gây rối loạn hoạt động của tuyến giáp. Tuy nhiên phương pháp này không mang lại hiệu quả ngay sau khi điều trị. Bệnh nhân có thể phải điều trị trong vài tháng thì bệnh mới đạt được hiệu quả điều trị cao nhất.
Bệnh tuyến giáp tiếp theo thường được chỉ định dùng I-131 là ung thư tuyến giáp (K giáp). K giáp được điều trị bằng I-131 liều cao nhằm diệt hết các tế bào tuyến giáp sau phẫu thuật. Với phương pháp điều trị này người bệnh bắt buộc phải cách ly trong 24h để hạn chế ảnh hưởng của tia phóng xạ với những người xung quanh. Các bác sĩ sẽ khuyên bạn cần uống nước nhiều sau điều trị K giáp bằng phóng xạ để thải xạ và hạn chế ảnh hưởng.
Bệnh nhân chuẩn bị uống I-131
Liều I-ốt phóng xạ sử dụng trong điều trị bệnh ung thư tuyến giáp như sau:
- Liều loại bỏ mô giáp sót: 30 - 100 mCi
- Khi bệnh K giáp đã có di căn vùng liều cho là: 125 - 150mCi
- Khi bệnh K giáp đã có di căn xa liều cho là 150 - 200mCi.
- Trẻ em dùng liều 1 mCi/kg thể trọng
Tổng liều có thể tới 1200 - 1500 mCi.
4. Sau khi điều trị bệnh tuyến giáp bằng I-ốt phóng xạ cần lưu ý gì?
Vì I-ốt phóng xạ thuộc dạng phóng xạ nên ít nhiều cũng ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể. Đặc biệt, với bệnh nhân sử dụng I-131 để điều trị bệnh tuyến giáp cần hạn chế tiếp xúc với người khác, đặc biệt là phụ nữ có thai và trẻ nhỏ. Khoảng cách càng xa thì lượng tia xạ phơi nhiễm cũng giảm đi. Vì vậy người bệnh điều trị bằng I-131 sẽ được cách ly trong phòng riêng 24h để không ảnh hưởng đến người khác. Đặc biệt những bệnh nhân điều trị I-131 liều cao cần phải ở phòng cách ly từ 3 – 7 ngày theo chỉ định của bác sĩ.
Điều trị bằng I-ốt phóng xạ cũng mang lại một số tác dụng phụ không mong muốn. Các triệu chứng thường gặp sau điều trị gồm: buồn nôn, chán ăn, có bọng mắt trên cổ, cơ thể không có sức…
30% bệnh nhân sau khi điều trị bằng I-131 gặp tình trạng viêm tuyến nước bọt. Triệu chứng này thường xuất hiện sau 24 giờ điều trị bệnh khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, đau ở cổ và khó nói chuyện. Để làm giảm tình trạng viêm tuyến nước bọt, người bệnh có thể sử dụng kẹo ngậm, uống nhiều nước, nhai kẹo cao su hoặc ăn chanh.
Trong khoảng 10 – 15 ngày sau điều trị, có tới hơn 30% bị mất cảm giác vị giác. Bệnh nhân sẽ cảm thấy có vị như kim loại trong miệng và không muốn ăn. Sau 15 ngày tác dụng phụ này sẽ hết, người bệnh không cần quá lo lắng. Một số tác dụng phụ nguy hiểm sau điều trị bệnh tuyến giáp bằng phóng xạ phải kể đến viêm dạ dày, viêm bể thận và viêm bàng quang.
5. I-ốt phóng xạ không được chỉ định điều trị bệnh tuyến giáp cho đối tượng nào?
I-ốt phóng xạ là một phương pháp hiện đại và mang lại hiệu quả cao trong điều trị bệnh tuyến giáp. Tuy nhiên không phải người bệnh nào cũng phù hợp với phương pháp này. Những đối tượng sau đây chống chỉ định với I-ốt phóng xạ:
- Phụ nữ trong giai đoạn mang thai
- Phụ nữ đang cho con bú
- Bệnh nhân có bướu cổ lớn
- Bệnh nhân có bướu đa bào
- Bệnh nhân mất khả năng dung nạp I-ốt
- Bệnh nhân mắc viêm tuyến giáp sau khi sinh con
- Bệnh nhân mắc bệnh tâm thần
- Bệnh nhân có bệnh nền suy gan, suy thận
- Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường
- Bệnh nhân mắc triệu chứng hypoplastic, thiếu máu bất sản
- Người bị viêm loét dạ dày, tá tràng mức độ nặng.
Với những trường hợp trên các bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp khác phù hợp với tình trạng sức khỏe và kinh tế của người bệnh.
Có thể nói, phương pháp điều trị bệnh tuyến giáp bằng I-ốt phóng xạ là một phương pháp hiện đại, mang lại hiệu quả cao và tỷ lệ biến chứng sau điều trị thấp. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, vì vậy người bệnh cần được theo dõi kỹ càng sau khi điều trị.
Bản quyền thuộc về ungthutuyengiap.org. Vui lòng trích dẫn nguồn khi sử dụng! Trân trọng cảm ơn!
